Historia Regionalnego Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa "Dolny Śląsk"

Mamy 50 LAT !!!
24.02.1970 – 2020

Regionalne Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa na Dolnym Śląsku powstało 24.02.1970 r.

Było to wynikiem mianowania przez Zarząd Główny PTTK w Warszawie pierwszych Instruktorów Krajoznawstwa Polski i powołania przez Oddziałową Komisję Krajoznawczą (obejmującą cały Dolny Śląsk) RKIK. Pierwszym przewodniczącym został K.R. Mazurski, J. Komorowski – wiceprzewodniczący, J. Wyrzykowski – sekretarz, K. Koncur i Z. Sarnecki – członkowie. Mianowało ono 30 Instruktorów Krajoznawstwa Regionu, w tym 22 absolwentów kursu, przeprowadzonego przez OKKraj. pod kierunkiem Mazurskiego. Niewątpliwy był wkład RKIK w zainaugurowaniu For Krajoznawczych, I Forum odbyło się w 1972 r. zorganizowane przez O/Jawor. Była to pierwsza tak wyraźnie zaadresowana impreza dla krajoznawców – działaczy. J. Komorowski napisał: „Jest to miejsce i czas na szeroką dyskusję instruktorów krajoznawstwa o aktualnie ważnych dla nas problemach i szukanie wspólnie odpowiedzi na nurtujące nas pytania o dalszy kształt polskiego krajoznawstwa”. W 1972 r. na D. Śl. było 35 oddziałów, 25 posiadało statystycznie komisje krajoznawcze, ale faktycznie 11 prowadziło różnorodna działalność krajoznawczą.

W czerwcu 1972 r. powołano pełny skład RKIK: Jerzy Wyrzykowski – przewodniczący, Jerzy Komorowski – sekretarz, Janusz Czerwiński, Kazimierz Koncur, Zygmunt Sarnecki – członkowie. W listopadzie przewodniczącym został wybrany J. Komorowski, zaś sekretarzem – J. Wyrzykowski. W końcu roku w Okręgu Wrocławskim było 62 IK, w tym 1 ZIK, 11 IKP i 50 IKR. Pod koniec 1973 r. RKIK słabo pracował, m.in. wskutek braku kolegialności działania, praca z instruktorami krajoznawstwa była słaba.W marcu 1974 r. z prac w RKIK zrezygnował J. Czerwiński, na jego miejsce powołano J. Załęskiego. W czerwcu tego roku zatwierdzono nowy regulamin Kolegium, dostosowany do nowego regulaminu IK, a w związku z tym rozwiązano RKIK. Na wniosek DKKraj. został powołany przez KKraj. ZG PTTK nowy skład: J. Załęski – przewodniczący, J. Komorowski – wiceprzewodniczący, M. Kotulewicz – sekretarz i członkowie: K. Koncur, Z. Sarnecki, J. Wyrzykowski. W tym czasie przystąpiono do opracowywania historii PTTK na Dolnym Śląsku, opracowano „Bibliografię województwa wrocławskiego 1945-70”. W 1974 r. Kolegium wprowadziło na stałe przy mianowaniach na IK wymóg prostych prac inwentaryzacyjnych lub innych. Na dobre rezultaty pracy wpłynęła bez wątpienia ścisła kolegialność działania i częste analizy poprzednich uchwał i wytycznych.8 czerwca 1975 r. zatwierdzono nowy regulamin RKIK (w lutym 1976 r. Kolegium powiększono o K. Miedzińskiego z O/Wrocław). Nastąpiła znaczna poprawa pracy Kolegium, stabilizacja i efektywność. Załatwiono wszystkie zaległe sprawy i przeprowadzono wnikliwą weryfikację uprawnień IKR. W jej wyniku Plenum Dolnośląskiej Komisji Krajoznawczej cofnęło uprawnienia 16 osobom. Zakończono też szkolenie IKR przy kursie przewodnickim O/Śródmieście. Na 20 osób mianowano 3 IKR. RKIK dla większości kandydatów zalecało przygotowanie odpowiednich prac.

W wyniku nowego podziału terytorialnego w 1975 r. powstały 4 niezależne Komisje Krajoznawcze w woj. jeleniogórskim, legnickim, wałbrzyskim i wrocławskim. W 1976 r. zostało podpisane bardzo ważne porozumienie o współpracy regionalnej między dolnośląskimi Komisjami Krajoznawczymi, które zakładało utrzymanie ścisłej więzi między nimi i funkcjonowanie wspólnego RKIK.W wyniku podziału na nowe województwa stan IK przedstawiał się następująco: w jeleniogórskim było 12 instruktorów, legnickim – 6, wałbrzyskim – 21 i wrocławskim – 49.

Niestety – 1977 r. – 1993 r. brak informacji o RKIK na Dolnym Śląsku.

Skład RKIK w latach 1994 – 2005:

  1. Kotełko Stanisław – przewodniczący, ZIK, Świdnica
  2. Pacześniak Jan – z-ca przewodniczącego, IKP, Wrocław
  3. Rumiński Andrzej – sekretarz, ZIK, Wrocław
  4. Hawrysz Marian – członek, IKR, Lubin
  5. Ligenza vel Ozimek – członek, ZIK, Jelenia Góra
  6. Maciejewski Jerzy – członek, ZIK, Wrocław
  7. Wiśniewski Edward – członek, ZIK, Legnica

Podczas obrad XVIII Forum Krajoznawstwa Dolnośląskiego w dniu 26 listopada 2005 r. wybrano nowy skład Kolegium:

  1. Maciejewski Jerzy – przewodniczący, ZIK, Wrocław
  2. Ranowicz Bartłomiej – wiceprzewodniczący, IKP, Wałbrzych
  3. Szot Marek – sekretarz, IKP, Wrocław
  4. Hawrysz Marian – członek, IKR, Lubin
  5. Nakraszewicz Waldemar – członek, IKP, Międzygórze
  6. Pacześniak Jan – członek, IKP, członek
  7. Rumiński Andrzej – członek, ZIK, Wrocław
  8. Wiśniewski Edward – członek, ZIP, Legnica

Do końca 2010 r. Kolegium odbyło 12 protokołowanych posiedzeń podczas których omawiano bieżące sprawy organizacyjne, a przede wszystkim analizowano i opiniowano wnioski o nadanie uprawnień instruktorskich:pozytywnie rozpatrzono 3 wnioski o nadanie uprawnień Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa, które zostały również pozytywnie zaopiniowane przez KKIK; pozytywnie 5 wniosków o nadanie uprawnień Instruktora Krajoznawstwa Polski, z których 3 zostały również pozytywnie rozpatrzone przez KKIK, 2 zwrócone do uzupełnienia (z czego jeden po uzupełnieniu został pozytywnie rozpatrzony przez KKIK, a drugi nie został ponowiony);negatywnie 3 wnioski o nadanie uprawnień Instruktora Krajoznawstwa Polski z powodu braków oraz uchybień formalnych (brak wymaganego stażu, niedostateczne umotywowanie etc.), które zwrócono do wnioskodawców; pozytywnie 14 wniosków o nadanie uprawnień Instruktora Krajoznawstwa Regionu, nadając te uprawnienia zgodnie z propozycjami wnioskodawców; negatywnie 5 wniosków o nadanie uprawnień Instruktora Krajoznawstwa Regionu z powodu braków i uchybień formalnych, które zwrócono wnioskodawcom do uzupełnienia.Na jednym z posiedzeń Kolegium negatywnie zaopiniowało propozycję ustanowienia uprawnień Młodzieżowego Instruktora Krajoznawstwa uważając, że jest to zbyt poważna forma działalności aby eksperymentować z nią w środowisku młodzieżowym. Szczególnie mając na uwadze chybione eksperymenty z młodzieżowym przewodnikiem, czy młodzieżowym przodownikiem turystyki pieszej.Od początku 2008 r. Kolegium prowadziło akcję wymiany legitymacji Instruktorów Krajoznawstwa Polski oraz Instruktorów Krajoznawstwa Regionu na Dolnym Śląsku. Na przełomie lat 2007 i 2008 opracowano treść pisma do Oddziałów PTTK w tej sprawie oraz Kwestionariusz Instruktora Krajoznawstwa PTTK, które zostały rozesłane do wszystkich oddziałów PTTK na Dolnym Śląsku. Przy tej okazji Kolegium postanowiło uporządkować wszystkie sprawy związane z ewidencją kadry instruktorskiejoraz stworzyć aktualną listę teleadresową instruktorów (z położeniem szczególnego nacisku na kontakty drogą elektroniczną: e-mail, sms). Ze względu na słaby oddźwięk w Oddziałach akcja nie została zakończona, planowo z końcem 2010 r. Jej zaawansowanie na ten czas określono na 35 do 45%. Podkreślić należy bardzo dobrą współpracę z Oddziałami w Lubaniu, Międzygórzu, Ząbkowicach Śląskich, Jaworze oraz O/Wojskowym we Wrocławiu, które złożyły komplet dokumentów dotyczących swojej kadry.

Działania Kolegium wstrzymywane były również przez bardzo długi obieg informacji i dokumentów między naszym Kolegium a KKIK, które wpisuje mianowanych instruktorów do centralnego rejestru i nadaje im numery uprawnień wpisywane do legitymacji instruktorskich. Okres oczekiwania na odpowiedź w tak prostych sprawach wynosił 2 do 3 miesięcy.W okresie sprawozdawczym Kolegium wystawiło 42 nowe legitymacje, które zostały przekazane zainteresowanym, bądź oczekiwały na nadanie numerów. W tej sprawie postanowiono jeszcze raz monitować do Oddziałów i całą akcje zakończyć z końcem czerwca 2009 r., wychodząc z założenia, że osoby które nie będą się ubiegały o wymianę legitymacji nie są zainteresowane kontynuowaniem działalności instruktorskiej. Należy tu dodać, że Kolegium nie posiadało żadnego własnego budżetu, a członkowie na spotkania przyjeżdżali na własny koszt.

2015 – 2017

Zmiana w składzie RKIK nastąpiła w lutym 2015 r., w zebraniu zorganizowanym we wrocławskim NOT wzięli udział: Andrzej Rumiński, Krzysztof Mazurski, Zbigniew Wojciechowski, Marek Szot, Krzysztof Tęcza, Wojciech Tumidajewicz i Jerzy Maciejewski. Kolega Mazurski złożył wniosek o zmianę ilości składu RKIK, co zostało zaakceptowane. Dotychczasowy przewodniczący RKIK – Jerzy Maciejewski zrezygnował z dalszego członkostwa w składzie RKIK. Przewodniczącym został W. Tumidajewicz (Wałbrzych), sekretarzem Marek Szot (Wrocław), pozostali członkowie to: Krzysztof Mazurski, Andrzej Rumiński i Zbigniew Wojciechowski (wszyscy-Wrocław).

W związku z końcem kadencji, na 22 września 2017 r. postanowiono zorganizować Dolnośląskie Forum Krajoznawcze w Świdnicy, połączone z wyborem nowych władz. Forum miało odbyć się w ramach konferencji przygotowawczej do Kongresu Krajoznawstwa Polskiego. W ostatniej jednak chwili spotkanie odwołano.

2018 – 2021

W 2018 r. formalnie Kolegium nie istniało.

Mając na uwadze dobro krajoznawstwa na Dolnym Śląsku, grupa działaczy doprowadziła do ponownego powołania przez Komisje Krajoznawczą ZG PTTK RKIK, co nastąpiło 2 marca 2019 r. Skład Kolegium: Marek Rabski – przewodniczący (IKR, Legnica), Zbigniew Curyl – wiceprzewodniczący (IKR, Świdnica), Mirosław Bielachowicz – sekretarz (IKP, Legnica), Edward Wiśniewski (ZIK, Legnica), Jacek Pielich (IKR, Wałbrzych), Krzysztof Tęcza (ZIK, Jelenia Góra, Staniszów).

Kolegium nakreśliło najważniejsze działania:

  • spotkania krajoznawców – 1x w roku (działanie obowiązkowe celem integracji środowiska krajoznawców, 1-dniowe spotkania organizowane przez różne Oddziały, spotkania robocze, podsumowanie roku i plany na następny rok, dyskusja),
  • organizacja Forum Krajoznawców Dolnego Śląska (powrót do tradycji z lat 70 – i 80-tych), co 2 lata, 1-dniowe - spotkania naukowców, krajoznawców PTTK, pasjonatów krajoznawstwa, publikacja referatów w wydaniu książkowym (zależnie od środków),
  • zorganizowanie Sejmiku Przedkongresowego w Legnicy (Oddział PTTK w Legnicy, marzec-kwiecień 2020 r.),
  • zorganizowanie szkolenia na Instruktorów Krajoznawstwa Regionu,
  • integracja środowisk krajoznawców celem doprowadzenia do wydania drukiem Kanonu Krajoznawczego Dolnego Śląska (priorytet !!!),
  • zaprowadzenie, uporządkowanie dokumentacji związanej z krajoznawcami działającymi w Oddziałach na terenie Dolnego Śląska (priorytet).

Najważniejsze, najpilniejsze działanie to odtworzenie ewidencji IK na Dolnym Śląsku.Dzięki wytrwałym zabiegom, cierpliwości i konsekwencji udało się określić nasz stan. Przedstawia to poniższa tabela.

Stan kadry instruktorów krajoznawstwa na Dolnym Śląsku na dzień 10.02.2020 r.

Lp. Oddział Liczba IK w tym
zasłużeni Polski Regionu
1 Brzeg Dolny 0 0 0 0
2 Głogów Zakładowy 0 0 0 0
3 Jawor 2 0 1 1
4 Jelenia Góra 12 2 0 10
5 Kamienna Góra 2 0 0 2
6 Kłodzko 0 0 0 0
7 Legnica 6 1 1 4
8 Lądek Zdrój 0 0 0 0
9 Lubań Śląski 6 0 4 2
10 Lubin 2 0 0 2
11 Międzygórze 6 0 2 4
12 Prochowice 0 0 0 0
13 Stronie Śląskie 0 0 0 0
14 Strzelin 0 0 0 0
15 Świdnica 2 0 0 2
16 Wałbrzych 7 1 1 5
17 Wrocław Wojskowy 0 0 0 0
18 Wrocław Miejski 7 2 0 5
19 Wrocław Fabryczna 15 2 7 6
20 Wrocław PAN 0 0 0 0
21 Ząbkowice Śląskie 8 0 3 5
RAZEM 75 8 19 48
Stan na dzień 4.06.2020.
Źródło: dane z Oddziałów.
Opracował: Marek Rabski

Dzięki tym działaniom udało się z większością Instruktorów nawiązać kontakt mailowy bądź telefoniczny. Wszelkie informacje dla IK wysyłane są drogą mailową imiennie a także do każdego z Oddziałów PTTK naszego województwa. Dzięki tym działaniom krajoznawcy, turyści zauważyli działalność nowego RKIK, także podkreślali potrzebę kontaktów, spotkań.

Następną, ważna sprawa było wyrobienie pieczątek. We własnym zakresie wyrobiono pieczątkę firmową RKIK, okrągłą do przedłużania legitymacji i imienną przewodniczącego.

W ramach przygotowań do Kongresu Krajoznawstwa Polski, postanowiono przeprowadzić dnia 28 marca 2020 r. Sejmik Przedkongresowy w Legnicy. Tematem przewodnim miało być „Wspólne dziedzictwo inspiracją działań krajoznawczych na Dolnym Śląsku”. W związku z epidemią koronowirusa, termin uległ przesunięciu. Ważnym założeniem miała być także integracja środowiska krajoznawców.

Cennym osiągnięciem było także założenie strony internetowej RKIK, jako zakładki strony Oddziału PTTK w Legnicy (pttk.legnica.pl). To bardzo wygodne źródło przekazywania informacji. Umieszczono tu informacje o składzie Kolegium, protokoły z posiedzeń RKIK, informacje jak zostać IK, regulamin RKIK, wykaz zasłużonych IK oraz historię RKIK na Dolnym Śląsku.

Do końca marca 2020 r. odbyło się jedno posiedzenie RKIK w Świdnicy.

Zaopiniowano pozytywnie wnioski trzech krajoznawców z O/Świdnica na IKR i jeden wniosek na IKP z O/Jelenia Góra. KK ZG PTTK, na wniosek naszego RKIK, wymieniła starą legitymację na aktualną (O/Legnica) i wydała trzy nowe legitymacje dla IK z O/Międzygórze w związku z ich zaginięciem.

Literatura:

  1. K. R. Mazurski: Działalność Komisji Krajoznawczych PTTK na Dolnym Śląsku do 1976 r., w:VI Forum Krajoznawstwa Dolnośląskiego, Wrocław-Oleśnica 1977.
  2. J. Maciejewski: Regionalne Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa „Dolny Śląsk”, w: Krajoznawca nr 4/2011.

Niestety nasza historia ginie w mrokach, na skutek, różnych przeprowadzek część dokumentacji zaginęła.

Apel !!!
JEŻELI MASZ WIEDZĘ NT. NASZEJ HISTORII, SZCZEGÓLNIE „BIAŁYCH PLAM” TO NAPISZ: marekrabski@wp.pl

Opracował: Marek Rabski, marzec 2020 r.